Uprzejmie informujemy, że poniżej opublikowane treści zachowują aktualność na dzień 31 grudnia 2017 r. i dotyczą poprzednika prawnego Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach. Polecamy Państwa uwadze stronę Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie pod adresem www.wody.gov.pl.
- Adam Hajduk
- Kategoria: Historia
- Odsłony: 8958
Wpływ zbiornika na środowisko
Na całej długości na obszarze zbiornika Racibórz Dolny rzeka Odra ma charakter rzeki krętej, płynącej w środkowej części doliny. Odra jest tu uregulowana, lecz pozostawiono zakola i starorzecza
Obszary leśne stanowią niewielki odsetek, z jednym większym kompleksem leśnym w rejonie Tworkowa - „Lasem Tworkowskim-Natura 2000” przylegającym bezpośrednio do rzeki. Poza obszarem inwestycji ciągnie się szeroki pas lasów iglastych, tworząc dobrze wykształcony korytarz ekologiczny. Cały teren jest silnie antropogenicznie przekształcony w wyniku użytkowania rolnego i eksploatacji kruszywa.
W sąsiedztwie zbiornika znajdują się dwa kompleksy stawów objęte ochroną prawną - Rezerwat "Łężczok" i ZPK "Wielikąt". Wraz z zalanymi wyrobiskami pożwirowymi oraz samą rzeką stanowią znaczny odsetek środowisk wodnych w tym rejonie, kształtując decydująco wysokie walory przyrodnicze tego obszaru.
Rysunek 8. Przekrój przez czaszę zbiornika Racibórz Dolny
Rysunek 9. Przykłady środowiska naturalnego w sąsiedztwie rzeki Odry na obszarze planowanego zbiornika
Na omawianym fragmencie Doliny Odry powstaje niezwykle atrakcyjny obszar pod względem przyrodniczym. Dzięki realizacji suchego zbiornika przeciwpowodziowego istnieje możliwość zachowania w dotychczasowym stanie„ Lasu Tworkowskiego” w rejonie miejscowości Tworków oraz starorzeczy. Okresowe zalewanie tych terenów pozwoli zachować ich naturalny stan, a sieć płytkich wyrobisk umożliwi współistnienie zespołów roślinności wodnej oraz zgrupowań ptaków wodnych i wodno-błotnych.
Dodatkowo korzyścią dla środowiska będzie powstanie strefy okresowo zalewanej poprzez wypełnienie zbiornika i tym samym utworzenie przejściowych środowisk wodno-błotnych, zwłaszcza, że nie dojdzie przy tym do koncentracji zanieczyszczeń wód. Natomiast zaprojektowana budowla zrzutowa, z jednym przęsłem bez progu, zapewni swobodne przemieszczanie się ryb.
Z przyrodniczego punktu widzenia suchy zbiornik przy zachowaniu istniejącego koryta Odry jest rozwiązaniem korzystnym, zapewniającym bioróżnorodność i zachowanie naturalnych walorów środowiskowych i krajobrazowych doliny Odry.
- Adam Hajduk
- Kategoria: Historia
- Odsłony: 6971
Spodziewane efekty pracy zbiornika
Wezbrania do wielkości Q = 1 210 m3/s (przepływ dozwolony ze względów ekologicznych, o prawdopodobieństwie 5% , czyli woda zdarzająca się średnio co dwadzieścia lat) będą przepuszczane przez zbiornik bezpośrednio, bez spiętrzenia. Poza wezbraniami zbiornik nie będzie napełniony (poza akwenami wyrobisk i samej Odry). Redukcji będą podlegały jedynie fale powodziowe o kulminacjach wyższych niż przepływ dozwolony Q = 1 210 m3/s ustalony w raporcie o oddziaływaniu na środowisko dla odcinka Odry poniżej Raciborza. Fale o kulminacji do 2 400 m3/s (jest to przepływ o prawdopodobieństwie przewyższenia 0,2% - zbliżony do miarodajnego) będą przez zbiornik redukowane do poziomu przepływu dozwolonego Q = 1 210 m3/s. Większe fale jak np. fala powodziowa zbliżona do katastrofalnej z roku 1997, szacowanej na 3 120 m3/s, będzie redukowana do 1 538 m3/s.
- Adam Hajduk
- Kategoria: Historia
- Odsłony: 12596
Historia i cel budowy
Istniejący system ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Górnej i Środkowej Odry w głównych swych zarysach ukształtowany został w pierwszym trzydziestoleciu naszego wieku. Na system ten, tworzony głównie po powodzi 1903r., a następnie modernizowany i uzupełniany, składa się zabudowa hydrotechniczna w postaci zbiorników retencyjnych, polderów, suchych zbiorników przeciwpowodziowych, kanałów ulgi i wałów przeciwpowodziowych. Powódź w lipcu 1997 r. poddała egzaminowi ten system ochrony, który w wielu przypadkach okazał się niewystarczający, zwłaszcza w odniesieniu do aglomeracji miejskich zlokalizowanych w Dolinie Odry.
Rysunek 1. Dolina rzeki Odry poniżej Raciborza w czasie powodzi z lipca 1997 r
Skala oraz wielkość poniesionych strat (oszacowanych wtedy na 9,24 mld złotych) wymusiły opracowania strategii modernizacji i rozbudowy systemu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry.
W drugiej połowie 1997 r. zaczęto prace nad "Generalną strategią ochrony przed powodzią dorzecza Górnej i Środkowej Odry po Wielkiej Powodzi Lipcowej 1997 r Prace te, zakończone we wrześniu 1998 r. wykazały, że istniejący system nie gwarantuje bezpiecznego przejścia katastrofalnych wód powodziowych, a przeciwdziałać temu można poprzez zwiększenie retencji powodziowej w Dolinie Odry. W 1999 r. w wyniku połączenia Programu ODRA 2006 oraz Programu dla Odry powstał „Program dla Odry 2006”, którego celem było zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki dorzecza Odry, zapewniającego między innymi zabezpieczenie przeciw powodziowe Doliny Odry. Zarówno w "Generalnej strategii ..." jak również w „Programie dla Odry 2006”, jako podstawę założono wybudowanie zbiornika Racibórz na rzece Odrze oraz Kamieniec Ząbkowicki na Nysie Kłodzkiej. Jedynie dzięki uwzględnieniu zbiornika Racibórz, którego oddziaływanie sięgać będzie aż po Wrocław, można w sposób całościowy oddziaływać na gospodarkę wodną rzeki Odry.
- Adam Hajduk
- Kategoria: Historia
- Odsłony: 6595
Historia prac koncepcyjnych
Nad koncepcją zbiornika zaczęto zastanawiać się ponad 100 lat temu, po przejściu katastrofalnej powodzi w 1880 r. Pierwsze, powstałe do lat 60-tych XX wieku, opracowania zakładały budowę wielozadaniowego zbiornika o objętościach od 290 mln m3 do 695 mln m3. Zakładały one zalanie doliny Odry od Raciborza do Bohumina, na obszarze od 71 km2 do 102 km2. Jednakże skala tych inwestycji okazała się zbyt wielka, aby ją sfinansować w normalnych cyklach realizacyjnych. Dlatego w połowie lat 70-tych, opracowano kolejną wersję rozwiązania przestrzennego i technicznego, która jest obecnie realizowana. Opiera się ona na skojarzeniu etapowej budowy zbiornika z sukcesywnym wyeksploatowaniem kruszywa w obrębie jego przyszłej czaszy. Dzięki takiemu postępowaniu, mającemu znamiona rekultywacji terenów zdewastowanych eksploatacją kruszywa, można maksymalizować pojemność zbiornika równolegle z prowadzeniem pełnej rewaloryzacji terenów rolnych, leśnych i zasiedlonych na jego obrzeżach.
Rysunek 3. Budowla przelewowo-spustowa widok od strony wody dolnej.
Koncepcja ta zakładała budowę dwuczęściowego zbiornika, przystosowanego do żeglugi śródlądowej, w klasie odpowiadającej Kanałowi Odra-Dunaj. Docelowa pojemność całego kompleksu miała osiągnąć 350 mln m3, a kształt i pojemność wynikać z powierzchni terenu przeznaczonego pod zbiornik oraz zakresu eksploatacji kruszywa i wykorzystania nadkładu.
Wykonane opracowania zakładały budowę wielozadaniowego zbiornika, który miał służyć ochronie przeciwpowodziowej, poprawie warunków żeglugowych, zaopatrzeniu w wodę, energetycznemu wykorzystaniu stopnia piętrzącego i rekreacji.
Dopiero po 1997 r. zrewidowano założenia budowy zbiornika Racibórz, uznając za najważniejszą jego rolę w ochronie przeciwpowodziowej Doliny Odry od Raciborza do Wrocławia. Temu celowi podporządkowana jest obecna koncepcja, zakładająca następujące etapowanie budowy:
Etap I - zrealizowana budowa polderu „Buków” o powierzchni około 8 km2 i pojemności maksymalnej 50 mln m3. Wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie nastąpiło z końcem 2000 roku, natomiast trwały jeszcze roboty budowlane które zakończono w IV kwartale 2001r. Polder zapewnia redukcję najwyższych fal powodziowych o 10 - 14%. Polder spełnił planowane zadanie przejmując w 2010 roku ponad 50 mln.m3 wód powodziowych płynących rzeką Odrą, ograniczając w ten sposób wielkość fali powodziowej.
Etap II - budowa suchego zbiornika p. powodziowego „Racibórz Dolny” o pojemności 185 mln m3 przy aktualnej topografii terenu. Zbiornik zapewnia redukcję fali powodziowej z 1997r. Q=3120 m3/sek. do wielkości 1538 m3/sek. przy dysponowaniu 48 godzinną prognozą dopływu lub do wielkości około 1800 m3/sek. przy 24 godzinnej prognozie dopływu do zbiornika.
Zakłada się, że Zbiornik Racibórz Dolny zapewni skuteczną ochronę poprzez:
- zapewnienie retencji powodziowej, która umożliwi znaczne obniżenie przepływów poniżej, a tym samym zwiększy się skuteczność istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej (możliwość spłaszczenia fali powodziowej),
- opóźnienie momentu dojścia kulminacji fali odrzańskiej do Nysy Kłodzkiej, a tym samym zmniejszenie prawdopodobieństwa nałożenia się dwóch kumulacji fal
Głównym celem budowy suchego zbiornika przeciwpowodziowego (polderu) na Odrze, jest zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej dla ponad 1,3 mln ludności zamieszkującej na terenie województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego.
Budowa zbiornika umożliwi również realizację jednego z celów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2007 r. (Dyrektywy 2007/60/WE), w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, którym jest minimalizowanie ryzyka powodziowego i ograniczanie skutków powodzi.
